Η αρχιτεκτονική του Τραμπ. Το μεσαίο δάχτυλο υψωμένο καταπρόσωπο στην πόλη

του Νίκλας Μάακ

  

© Frankfurter Allgemeine Zeitung - Niklas Maak, New York : Architektur der Trump Towers Ein goldener Mittelfinger für das Weiße Haus,  21.07.2016

   

Μερικοί άνθρωποι, για να μάθουν τι είναι η Αμερική, εμπιστεύονται μόνον την εικόνα και τα «μηνύματα» που εκπέμπουν τα αυτοκίνητά της και οι προσόψεις των σπιτιών της. Αυτοί οι άνθρωποι, ίσως νομίσουν ότι στις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου συγκρούονται ο Donald Trump και ο κοινωνικός ουτοπιστής Bernie Sanders: Τα παλιά Honda των φοιτητών έχουν ξεθωριασμένα αυτοκόλλητα του Μπέρνι στους προφυλακτήρες τους, στα βαριά φορτηγά βλέπεις αυτοκόλλητα του Τραμπ: «Να κάνουμε την Αμερική και πάλι μεγάλη». Στους δρόμους της Νέας Υόρκης, για παράδειγμα στη γωνία της 9ης Λεωφόρου και της 14ης Οδού, βλέπεις στα τζάμια των παραθύρων το όνομα «Bernie» με γράμματα μεγαλύτερα από μπόι ανθρώπου, αλλά όσο προχωράς προς τα βορειοανατολικά, προς τα Washington Heights, τόσο πιο μεγάλη έκπληξη νοιώθεις: Ακόμη και εδώ, όπου οι περισσότεροι κάτοικοι είναι ισπανόφωνοι, βλέπεις πάρα πολλά αυτοκόλλητα του Τραμπ στα παράθυρα.

Υπάρχουν βέβαια και οπαδοί του Δημοκρατικού Κόμματος που συμπαθούν κρυφά τον Τραμπ, γιατί κατάφερε με ωραίο τρόπο να καταστρέψει το κατεστημένο των Ρεπουμπλικανών. Πήραν αυτό που τους άξιζε, αυτοί που τόσα πολλά χρόνια το μόνο που έκαναν ήταν πολιτικές παρακώλυσης του Ομπάμα, λένε. Αυτοί οι οπαδοί του Δημοκρατικού Κόμματος αγαπούν τον Τραμπ, όπως κάποιοι άνθρωποι αγαπούν ένα κακό σκυλί επειδή ρημάζει τον κήπο του μισητού τους γείτονα. Πού ακούστηκε όμως να υπάρχουν «Ισπανόφωνοι υπέρ του Τραμπ»; Ρωτώ έναν ισπανόφωνο καταστηματάρχη στην Λεωφόρο St. Nicholas: Πώς γίνεται αυτό, ο Τραμπ και οι ισπανόφωνοι παρέα; Ποτέ άλλοτε δεν υπήρξε τέτοια ιστορία αγάπης. Μου απαντά ο καταστηματάρχης: Τι θα πεί «ισπανόφωνοι»; Είμαι από το Πουέρτο Ρίκο, όλη η οικογένειά μου δουλεύει στους Trump Towers και ο Τραμπ αντιπαθεί κυρίως τους Μεξικανούς· αυτό είναι όλο, σας παρακαλώ λοιπόν, μη παρεξηγείτε...

Οι νέοι ουρανοξύστες στην «Trump Place», για τους οποίους μιλούσε ο καταστηματάρχης, βρίσκονται ακριβώς πάνω στην όχθη του ποταμού Hudson, μεταξύ της 59ης και της 72ης Οδού. Προηγουμένως, αυτή η περιοχή της πόλης, το Riverside South, ήταν βιομηχανική περιοχή. Ο Tραμπ ήθελε να οικοδομήσει εδώ, ήδη από τη δεκαετία του 1970, μια «Television City» με στούντιο, εμπορικό κέντρο και ακριβά διαμερίσματα, αλλά το έργο των τριών δισεκατομμυρίων δολαρίων, ολοκληρώθηκε μόλις πρόσφατα. Η τιμή αγοράς για ένα διαμέρισμα ξεκινάει από από 20.000 δολάρια ανά τετραγωνικό μέτρο και κάτι παραπάνω. Οι διαμαρτυρίες εναντίον των πολυτελών διαμερισμάτων τελικά είχαν κάποιο αποτέλεσμα: Ορίσθηκε από τις αρχές της πόλης ότι το 12 % των διαμερισμάτων πρέπει να είναι προσιτού κόστους.

© AP Οι εξωτερικές όψεις των Trump-Towers έχουν πάντα λίθινη επένδυση
ή κεραμικές πλάκες σε πολυτελές Business-Look, όπως εδώ στην 5η Λεωφόρο.

Θα μπορούσαν να χτιστούν οπουδήποτε
Ωστόσο, μετά από την επιβολή αυτού του όρου δόμησης, οι κατασκευαστές του One Riverside Park Building δημιούργησαν ξεχωριστές εισόδους για τα διαμερίσματα των φτωχών, για να μην παρενοχλούνται οι κάτοικοι της πτέρυγας των υψηλών εισοδημάτων στο μπροστινό κτίριο από την εμφάνιση των φτωχών Αμερικανών ενοικιαστών στο πίσω κτίριο. Αν και η Νέα Υόρκη έχει γίνει πιά σκληρή, αυτό προκάλεσε έντονη συζήτηση. Επίσης, ο Τραμπ πείστηκε να αναλάβει υπό την οικονομική αιγίδα του τη φροντίδα ενός γειτονικού δημόσιου πάρκου. Αλλά όπως μας είπε ο βουλευτής Jerry Nadler, αυτό το πάρκο «είναι απλά μια αυλή με κήπο αξίας μερικών δεκάδων εκατομμυρίων, για τους ανθρώπους που έχουν την οικονομική δυνατότητα να ζούν στα ακριβά διαμερίσματα των πύργων». Δύσκολα μπορεί να πεί κανείς, ότι έτσι, η λαϊκή Νέα Υόρκη θα γίνει «και πάλι μεγάλη». 
Αυτό το φαινόμενο θα απασχολεί και τις μελλοντικές γενιές: Πώς τα κατάφερε, αυτός ειδικά, ο άνθρωπος που με μια απερίσκεπτη πολιτική ανάπτυξης ακινήτων κέρδισε τα δισεκατομμύρια του και έδιωξε ολόκληρους πληθυσμούς από τα κέντρα των πόλεων για να τα «εξευγενίσει», να γίνει ο πολιτικός της ελπίδας για όλους εκείνους που έπεσαν θύματα της μεγάλης κρίσης ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων του 2008; Ο μεγιστάνας των ακινήτων εμφανίζεται τώρα ως σωτήρας ενός έθνους κατεστραμμένου από τον παροξυσμό των ακινήτων.

© AP Εδώ και καιρό ο Τραμπ έχει καθιερώσει στα κτίριά του 

το λεγόμενο «στυλ των Ρώσων του Σαιντ-Μόριτς»: Μια ολιγαρχική αισθητική,

με ανατολίτικα στοιχεία και με έντονη επίδειξη νεοπλουτισμού. 

Το Lobby του Trump Tower στη Nέα Yόρκη.

Οπτικά, η «Trump Place», όπως και όλα τα έργα του Τραμπ, είναι ένα μείγμα πολυτελούς «παγκόσμιου στυλ» στον εξωτερικό σχεδιασμό με  εσωτερικό σχεδιασμό «αξίας», όπως γράφει το γερμανικό online περιοδικό «Live fine». Εννοείται ότι αυτό σημαίνει «υψηλής αξίας», «ποιότητας», όμως τελευταία χρησιμοποιούν την λέξη «αξίας» μόνη της, λες και θέλουν να αφήσουν ανοιχτή την επιλογή να προσθέσουν αργότερα στα κρυφά μπροστά της ακόμη και την λέξη «χαμηλής». Τα εσωτερικά «αξίας» περιλαμβάνουν μάρμαρα και ξυλεπενδύσεις με μαόνι. Στις εξωτερικές όψεις βλέπουμε ένα πολυτελές Business-Look - διεθνές στυλ: επενδύσεις με πλάκες ψαμμίτη και με λεπτές κεραμικές πλάκες κλίνκερ. Το χαρακτηριστικό των Trump Towers είναι ότι θα μπορούσαν να χτιστούν οπουδήποτε.

Trump Towers στο Σικάγο © Freddy Langer

Η πέρα από κάθε όριο μεγιστοποίηση του κέρδους και τα αποτελέσματά της
Από την αρχιτεκτονική του δεν μπορεί κανείς να καταλάβει σε ποιά ήπειρο βρίσκεται. Αλλά βρίσκεται στον πλανήτη του Tραμπ και μπαίνει εκεί μέσα περνώντας από μια πύλη, πάνω από την οποία η επιγραφή έχει το όνομα του Τραμπ με επιχρωμιωμένα γράμματα σε χρυσό φόντο. Τα κτίρια του Τραμπ, εσωτερικά και εξωτερικά, είναι ένα οικοδομημένο κοινωνικό πρόγραμμα που προορίζεται για μια προνομιούχο ανώτερη μεσαία τάξη· καλύπτουν τις ανάγκες των ενοίκων τους για άνεση, ασφάλεια και status, αλλά ως αρχιτεκτονική, δεν μελετήθηκαν και δεν κατασκευάστηκαν για την πόλη. Το αντίθετο: συχνά συμπεριφέρονται στην πόλη με αυτιστικό τρόπο. Στην ιστοσελίδα της επιχείρησης Τραμπ, τα διαμερίσματα του Trump World Tower διαφημίζονται ως «κατοικίες μεγάλων διαστάσεων» με δάπεδα από μάρμαρο και ξύλο καρυδιάς. Τα μεγάλα μεγέθη, ο καθαρός διαχωρισμός των υλικών στις επιφάνειες και το προσωπικό ύφος στην ανάπτυξη του κτιρίου στο χώρο είναι σύμβολα status. Εξωτερικά,  στις όψεις, αρκεί το «παγκόσμιο στυλ», Τα κτίρια φέρνουν στο νού τη χαρακτηριστική εμφάνιση των αμερικανικών ξενοδοχείων και των αμερικανικών αυτοκινήτων: εξωτερικά από πλαστικό και με φιμέ τζάμια, μέσα άπλετος χώρος, δερμάτινα καθίσματα και απομίμηση ξύλου. Μόνον που εδώ βλέπουμε μια έκδοση με πραγματικό μάρμαρο και ξύλο. Το βασικό: προπάντων μεγάλα μεγέθη και ποσότητα, τίποτε κοινόχρηστο. Είναι η ίδια η αισθητική των μεγάλων μεγεθών και της άνεσης, αυτή που οδήγησε τη χώρα αυτή στο τερατώδες ισοζύγιο εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και στην κρίση των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων χαμηλής εξασφάλισης.

Κτίρια που προσφέρουν πολλά στο άτομο, λίγα στην πόλη © Reuters

Ο Τραμπ συχνά πουλά στην αγορά μόνο τα δικαιώματα ονομασίας της φίρμας του. Στην περίπτωση του Riverside South είχε πουλήσει μεγάλα μερίδια σε Κινέζους επενδυτές ήδη από το 1997, οι οποίοι το 2005 πούλησαν τις ανολοκλήρωτες ακόμη κατασκευές στον Όμιλο Carlyle, μεταξύ των άλλων. Ο Όμιλος Carlyle, που διαχειρίζεται κεφάλαια 193 δισεκατομμυρίων $, είναι από τις μεγαλύτερες επενδυτικές εταιρείες ιδιωτικών κεφαλαίων (Private Equity funds) στον κόσμο. Ένας από τους συμβούλους του ήταν ο πρώην πρόεδρος Τζορτζ Μπους (ο Πρεσβύτερος). Το γεγονός ότι κατά την έναρξη του πολέμου στο Ιράκ η Carlyle ήταν επίσης συμμέτοχος στα κεφάλαια της κατασκευάστριας εταιρίας οπλικού υλικού United Defense, θεωρήθηκε από πολλούς ως απόδειξη της στενής διαπλοκής μεταξύ αμφισβητούμενων πολιτικών αποφάσεων και οικονομικών συμφερόντων. 
Με άλλα λόγια, άν και ο Τραμπ ισχυρίζεται ότι είναι η φωνή της σιωπηλής πλειοψηφίας των πολιτών, στην ιστορία των επενδύσεων ακινήτων «Trump Place» και Riverside South μπορούν να βρεθούν όλα εκείνα εναντίον των οποίων καταφέρεται: αυστηρός, όλο και βαθύτερος διαχωρισμός των πλούσιων απο τους φτωχούς, Κινέζοι κερδοσκόποι επιχειρηματίες, διεθνείς επενδυτές κεφαλαίων υψηλού κινδύνου, διαπλεκόμενο πολιτικο-οικονομικό κατεστημένο.
Είναι γνωστό τοις πάσι ότι ο Τραμπ δεν είναι αυτοδημιούργητος. Το 1974 ανέλαβε την εταιρεία του πατέρα του το 1983, έχτισε τον 68-όροφο Trump Tower στην 5η Λεωφόρο. Αγόρασε τα δικαιώματα αέρα των γειτονικών οικοπέδων, δηλαδή  το δικαίωμα να χτίσει σε ακόμη μεγαλύτερο ύψος από τους όρους δόμησης της περιοχής. Για να χρησιμοποιήσει και το δικαίωμα να χτίσει ακόμη υψηλότερα, που αποκτά κάποιος άν δημιουργήσει δημόσιους χώρους πρασίνου, ο Τραμπ μετέτρεψε τη γωνία του κτιρίου, στους χαμηλότερους ορόφους, σε πολυόροφη υπαίθρια βεράντα. Ο πύργος πήρε τη μορφή ενός «καταρράκτη» σε σχήμα L, με κυβικές προεξοχές στους κατώτερους ορόφους. Αυτό ήταν το αποτέλεσμα της πέρα από κάθε όριο μεγιστοποίησης του κέρδους, η αρχιτεκτονική εικόνα ενός νέου τύπου πραγματισμού του επενδυτή.

Trump Tower, 5η Λεωφόρος

'Ολα πρέπει να έχουν χρυσάφι
Μπορείς να χτίσεις και μερικούς ακόμη επιπλέον ορόφους, αν δημιουργήσεις μια «στοά δημόσια προσβάσιμη». Ο Τραμπ αποφάσισε λοιπόν να κατασκευάσει μέσα στο κτίριό του ένα αίθριο ύψους έξι ορόφων, με επενδύσεις ροζ μάρμαρου και ορείχαλκου και με αστραφτερούς χρυσούς καταρράκτες. Θυμίζει περιέργως τα παλάτια του Σαντάμ Χουσεΐν. Πολύ πριν από την εμφάνιση του λεγόμενου «στυλ των Ρώσων του Σαιντ-Μόριτς» έγινε της μόδας μια ολιγαρχική αισθητική με ανατολίτικα στοιχεία και με πολύ έντονη επίδειξη νεοπλουτισμού. Οι καταρράκτες, οι τεράστιοι βράχοι μαρμάρου και ο λαμπερός χρυσός επιδέχονται και άλλες αναγνώσεις, συνδεδεμένες με τους μύθους του αμερικανικού έθνους: Ως κραυγαλέα αναβίωση του αμερικανικού ονείρου, με τους κυνηγούς της Άγριας Δύσης και τους χρυσοθήρες. Μόνον που οι χρυσοθήρες της εποχής των Reaganomics δεν έψαχναν για το πολύτιμο μέταλλο ανάμεσα σε καταρράκτες και σε βράχους, αλλά στους ουρανοξύστες του Μανχάταν. Εκεί είχε και ο Ντόναλντ Τραμπ τον πιο ψηλό και πιο χρυσό ουρανοξύστη του. 
Η αισθητική αυτών των πύργων, από «ελαφρά» έως έντονα απωθητική, μπορεί να εκληφθεί και ως αρχιτεκτονική εκδίκηση εναντίον του κατεστημένου της Ανατολικής Ακτής και της καλόγουστης αισθητικής του. Ίσως αυτή η ροπή του Τραμπ, η διακριτή τόσο στην πολιτική του παρουσία όσο και στα κτίριά του, να βάζει την επιθυμία του για προσωπική άνοδο πάνω από κάθε ιδέα καλού γούστου και κοινής λογικής, είναι αυτό που τον έκανε τόσο δημοφιλή στην ενδοχώρα των Κεντρικών Πολιτειών και στη «Ζώνη της Σκουριάς» [στις Πολιτείες με την παλιά βαριά βιομηχανία που έχουν πια παρακμάσει οικονομικά]: Αυτός, που πριν ασχοληθεί με την πολιτική πηγαινοέρχονταν καθημερινά στο Μανχάταν με την Cadillac του, είναι ένας άνθρωπος που ήρθε «απ' έξω», που δεν ανήκε στο κατεστημένο, που πάλεψε σκληρά και ανέβηκε πολύ ψηλά κι έγραψε εκεί το όνομά του με χρυσά γράμματα. Μερικοί από τους πύργους του φαίνονται τόσο έρημοι και θλιβεροί, λες και χτίστηκαν με μοναδικό σκοπό να γραφτεί το όνομα του Τραμπ ψηλά και με μεγάλα γράμματα. Όλα πρέπει να γίνονται χρυσά: Ακόμη και το λαμπερό χρυσόχρωμο μαλλί της κεφαλής του μοιάζει σαν σύμβολο του οράματός του για άνοδο. 
Προκειμένου να αποκτήσει το πρώτο του δισεκατομμύριο, ο Τραμπ θυσίασε για χάρη του δικού του κέρδους, τους χώρους ζωής των πολιτών και τις θέσεις εργασίας τους. Αυτό καθόλου δεν το κρύβουν τα κτίρια του: Αμέσως μετά τα εγκαίνια του Trump Tower, ο ίδιος ο ιδιοκτήτης του προσωπικά ενήργησε για να καταργηθούν τα καθιστικά που είχαν κατασκευαστεί στο αίθριο του κτιρίου, ώστε να ικανοποιούνται οι απαιτήσεις ενός δημόσιου χώρου, σύμφωνα με τους ειδικούς όρους δόμησης που είχαν εγκριθεί. «Αυτός ο χώρος παραμονής του κοινού, προκαλεί τεράστια προβλήματα», έγραψε ο Τραμπ τον Απρίλιο του 1984 σε επιστολή του προς Τμήμα Πολεοδομίας της Νέας Υόρκης. «Έρχονται πολλοί ναρκομανείς ή αλήτες και προκαλούν τρόμο».

Και τέλος, ένα εντελώς φιλελεύθερο και διεθνιστικό μήνυμα
Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο Τραμπ μετέτρεψε τη στοά σε έναν ναό όπου λατρεύεται ο Τραμπ. με Trump-Grill, Trump-καφέ και Trump-Stores. To 2008, το καθιστικό για το κοινό μετετράπη σε χώρο πώλησης για Trump-αναμνηστικά και μπιχλιμπίδια.  Γι' αυτή την «παραβίαση του χαρακτήρα του δημόσιου χώρου», ο Δήμος της Νέας Υόρκης επέβαλε στον Τραμπ ένα πρόστιμο 2.500 $. Είναι μάλλον κωμική διαμαρτυρία ενάντια στο χαρακτήρα των πύργων του, που μοιάζουν σαν να υψώνουν το μεσαίο δάχτυλο καταπρόσωπο στην πόλη: Ο «Trump World Tower» με τους 90 ορόφους του επισκιάζει ακόμη και το κτίριο της έδρας των Ηνωμένων Εθνών που έχει κηρυχθεί προστατευόμενο μνημείο αρχιτεκτονικής και δείχνει έτσι, τι μετράει διεθνώς στην πράξη.
Από την άλλη πλευρά, ο νέος πύργος «Trump SoHo» διαφημίζεται στην ιστοσελίδα του κατασκευαστή του τόσο για τους «υπερμεγέθεις εσωτερικούς του χώρους», όσο και για τα πολυτελή Spa του, τα οποία είναι εμπνευσμένα από τις «τις ιαματικές μεθόδους των λουτρών της Μέσης Ανατολής», δηλαδή από μια περιοχή του κόσμου, από την οποία ο Τραμπ δεν θέλει να επιτρέψει σε κανέναν κάτοικό της να επισκεφθεί τις ΗΠΑ. Άν αντιπαραβληθεί με τις πολιτικές διακηρύξεις του κατασκευαστή του, το μήνυμα που εκπέμπει ο πύργος Trump SoHo στους υποψήφιους πελάτες μοιάζει ξαφνικά εντελώς φιλελεύθερο και διεθνιστικό: «Χαλαρώστε με τα επιτεύγματα του αραβικού κόσμου»! Το ακούσατε αυτό στους τελευταίους πολιτικούς λόγους του;

Trump Towers, Ρίο © dpa

Κωνσταντινούπολη, συνοικία Sisli: Ο κολοσσός του Τραμπ © AP

O Niklas Maak είναι δημοσιογράφος και γράφει στην Frankfurter Allgemeine Zeitung